Adamyň ösüş gormony (hGH), öň gipofiz bezegi tarapyndan öndürilýän we saklanýan endokrin gormonydyr. hGH artikulýar garynjanyň emele gelmegine we adam ösüşi üçin aýrylmaz ösýän gormon arkaly epifiz garynjanyň ösmegine kömek edip biler. Şeýle hem gipotalamus tarapyndan bölünip çykýan beýleki gormonlar bilen kadalaşdyrylýar. HGH ýetmezçiligi bedeniň ösüşiniň bozulmagyna sebäp bolup bilýän bolsa, gysga boýly bolýar. HGH-iň bölünip çykmagy impuls görnüşinde aýlanyşyga bölünip çykýar we sekresiýa çukurynda ganda HGH-ni anyklamak kyn. Açlyk, maşk we uky wagtynda köpelýär. Adam düwünçeginiň gipofiz bezegi üçünji aýyň ahyrynda hGH bölüp başlaýar we düwünçegiň serum hGH derejesi ep-esli ýokarlanýar, ýöne doly doglan çagalaryň serum hGH derejesi pes, soň bolsa sekresiýa derejesi ýokarlanýar çagalyk döwri we ýetginjeklik döwrüniň iň ýokary derejesine ýetýär we 30 ýaşdan uly adamlarda hGH-iň sekresiýa derejesi kem-kemden peselýär. Adaty adamlara uzynlyk üçin hGH gerek, hGH ýetmezçiligi bolan çagalaryň boýy gysga.
1958-nji ýylda Raben gipofiziki mör-möjekli näsaglaryň dokumalarynyň ösüşiniň adam gipofiz ekstraktynyň sanjymyndan soň ep-esli gowulaşandygyny habar berdi. Şeýle-de bolsa, şol döwürde hGH-iň ýeke-täk çeşmesi jeset kesmek üçin adamyň adenohipofiziki bezi bolup, kliniki taýdan ulanmak üçin ulanyp boljak hGH mukdary gaty çäklidi. Diňe bir adenohipofiziki bez, bir hassanyň bir ýyl bejergisi üçin zerur bolan HGH dozasyny çykarmak üçin ýeterlikdi. Arassalamak usullary sebäpli beýleki gipofiz gormonlary hem hapalanmagy mümkin. Ylmyň we tehnologiýanyň ösmegi bilen indi genetiki in engineeringenerçilik arkaly adamyň ösüş gormonyny öndürip bolýar. Bu usul bilen öndürilen hGH, ýokary arassalygy we az täsiri bolan adam bedenindäki hGH bilen birmeňzeş gurluşa eýe. Neşe serişdeleriniň köp bolmagy sebäpli diňe gipofiz GHD bolan çagalary bejermek bilen çäklenmän, başga sebäplere görä gysga boýy bejermek hem mümkin.
Gysga boýy bejermek üçin ösüş gormonyny ulanmak, maksat çaganyň ýetişmegine, kadaly ösüş depginini saklamagyna, çalt ýetginjeklik mümkinçiligini gazanmagyna we ahyrynda ulularyň beýikligine ýetmegine mümkinçilik bermekdir. Uzak möhletli kliniki tejribe ösüş gormonynyň ygtybarly we täsirli bejeriş serişdesidigini subut etdi we bejergi näçe ir başlansa, bejerginiň täsiri şonça gowy bolar.
Ösüş gormonyna gormon hem diýilse-de, çeşme, himiki gurluş, fiziologiýa, farmakologiýa we beýleki taraplar boýunça jyns gormonyndan we glýukokortikoidden düýpgöter tapawutlanýar we jyns gormonynyň we glýukokortikoidiň zyýanly täsirini ýetirmez. Ösüş gormony, adam bedeniniň öň gipofiz bezegi bilen bölünip çykýan peptid gormonydyr. 191 aminokislotadan durýar we molekulýar agramy 22KD. Ösüş gormony, fiziologiki funksiýasyny bagryň we beýleki dokumalaryň insuline meňzeş ösüş faktoryny (IGF-1) öndürmegine itergi bermek, süňkleriň ösmegine kömek etmek, bedeniň anabolizmasyny we belok sintezini öňe sürmek, lipolizi öňe sürmek we glýukozanyň ulanylmagyny saklamak arkaly fiziologiki funksiýasyny ýerine ýetirýär. Ertyetginjeklikden öň adam bedeniniň ösüşi we ösüşi esasan ösüş gormonyna we tiroksine, ýetginjeklik ösüşine, ösüş gormonynyň sinergistik jyns gormonyna daýanýar, beýikligiň çalt ösmegine kömek edýär, eger çaganyň bedeninde ösüş gormony ýok bolsa, bu ösüşiň gijikmegine sebäp bolar , bu döwürde ekzogen ösüş gormonyny doldurmaly.
